Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekła chorobą zapalną stawów, która prowadzi do uszkodzenia chrząstek stawowych, kości innych struktur tworzących stawy.

RZS jest chorobą dość częstą. Szacuje się, ze częstość RZS w populacjach Europy Środkowej wynosi ok 0,5-1%.

Dotychczas nie udało się w pełni wyjaśnić podłoża choroby, przy czym uważa się, iż choroba rozwija się wskutek współdziałania różnych czynników ryzyka. wiadomo, iż istotne role odgrywają czynniki dziedziczne. ryzyko wystąpienia choroby u krewnego pierwszego stopnia chorego na RZS wynosi 2-5%, a więc jest kilkukrotnie wyższe niż w populacji ogólnej. Niewątpliwie ryzyko zachorowania zwiększa również palenie tytoniu. Wśród innych czynników ryzyka wymienia się także rozmaite infekcje, ekspozycje na różne toksyny i otyłość

Głównym objawem RZS są bóle i obrzęki stawów. Objawy stawowe są najbardziej nasilone w godzinach nocnych i porannych. Typowym objawem jest również sztywność poranna stawów, która utrzymuje się powyżej 1 godz.

RZS może zajmować każdy staw posiadający błonę maziową, jednak najczęściej atakuje male stawy rąk i stóp oraz nadgarstki. w typowych przypadkach mamy do czynienia z zapaleniem wielu stawów, przy czym zajecie stawów jest zwykłe symetryczne ( na obu koń czynach). Niekiedy jednak zwłaszcza w początkowym okresie  choroby, zajęte są pojedyncze stawy.

Początek RZS może być różny. Niekiedy choroba rozpoczyna się w sposób ostry – objawy rozwijają się w ciągu kliku dni. Często jednak początek RZS jest powolny i skryty, a objawy narastają stopniowo.

RZS jest chorobą ogólnoustrojową, co oznacza, iż w przebiegu choroby mogą pojawiać się rozmaite objawy. Nierzadko obserwuje się tzw. objawy ogólne – osłabienie, stany podgorączkowe, zmęczenie. w przebiegu RZS może również dojść do rozwoju:

• zmian skórnych, np. guzków podskórnych (tzw. guzki reumatoidalne),
• zmian w płucach (mogą one prowadzić do zwłóknienia płuc i niewydolności oddechowej),
• zmian w sercu (np. zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia),
• zmian w nerkach – w dzisiejszych czasach RZS rzadko jest bezpośrednią przyczyną zmian w nerkach, częściej mamy doczynienia z polekowymi uszkodzeniami nerek.

do najważniejszych powikłań RZS należy jednak przyspieszony rozwój miażdżycy. Powikłania miażdżycy, takie jak zawały serca czy udary mózgu, są główną przyczyną zgonów chorych na RZS.

Tak. Nieleczona choroba prowadzi do powstawania nieodwracalnych uszkodzeń stawów i w konsekwencji do rozwoju niepełnosprawności

Rozpoznanie RZS opiera się na objawach podmiotowych (objawy zgłaszane przez pacjenta), objawach przedmiotowych (objawy stwierdzone przez lekarza w trakcie badania chorego) oraz badaniach dodatkowych. Podstawowe badania dodatkowe mające znaczenie diagnostyczne, to tzw. wskaźniki ostrej fazy (świadczące o procesie zapalnym toczącym się w organizmie), tj. OB i CRP oraz tzw. markery serologiczne RZS (przeciwciała typowe dla tej choroby), tj. czynnik reumatoidalny (RF) o przeciwciała przeciw cytrulinowanym białkom (anty-CCP). Nalezy przy tym podkreślić, iż stwierdzenie samych markerów serologicznych, no. RF, przy braku objawów zapalenia stawów, nie wystarcza do rozpoznania RZS.

Nie. Zmiany radiologiczne typowe dla RZS powstają po pewnym czasie trwania choroby (przy czym im szybciej powstają, tym rokowanie jest gorsze). We wczesnych etapach choroby nie stwierdza się zmian RTG. Co wiecej, celem leczenia jest zapobieżenie rozwojowi tych zmian, dlatego też ważne jest wczesne rozpoznanie choroby (przed rozwinięciem zmian w RTG).

Wczesne rozpoznanie RZS i szybkie wdrożenie leczenia jest niezwykle istotne – zmniejsza ryzyko trwałych uszkodzeń stawów, powikłań narządowych, niepełnosprawności i przedwczesnego zgonu.

Tak. Obecnie dysponujemy wieloma lekami, które pozwalają na “wygaszanie” choroby, tj. osiągnięcie stanu remisji.

Niestety, często leczenie trwa do końca życia, choć niekiedy (zwłaszcza u pacjentów, u których chorobę rozpoznano wcześnie i wdrożono skuteczne leczenie) udaje się po pewnym czasie odstawić leczenie, a a choroba mimo to nie nawraca. u większości chorych odstawienie leczenia prowadzi jednak do nawrotu choroby.

Leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy niestandardowe leki przeciwzapalne, zmniejszają objawy RZS, ale nie zapobiegają uszkodzeniu stawów, dlatego mają znaczenie pomocnicze. Postawą leczenia RZS są tzw. leki modyfikujące przebieg choroby (LMPch) np. metotreksat.

LMPCh, tak jak wszystkie inne leki, mogą wywoływać działania niepożądane, jedna poważne działania niepożądane zdarzają się stosunkowo rzadko. Aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia, przed włączeniem leku modyfikującego reumatolog wykonuje szereg badań celem wykluczenia przeciwwskazań do stosowania poszczególnych LMPCh. Również w trakcie leczenia należy regularnie monitorować pacjenta pod katem działań niepożądanych (m.in. regularnie wykonuje się kontrolne badania laboratoryjne). dokładne stosowanie się do zaleceń lekarskich zmniejsza ryzyko powikłań.

LMPCh w dużej części przypadków pozwalają na opanowanie choroby, jednak ich działanie rozwija się powoli (nawet w ciągu kilku miesięcy), dlatego tez pacjentom często podaje się dodatkowo leki sterydowe, których działanie jest bardzo szybkie. Należy jednak pamiętać, ze sterydy, zwłaszcza przewlekle stosowane, wskazują szereg działań niepożądanych, dlatego należy dążyć do ich jak najszybszego odstawienia.

tak. Aktywnośc fizyczna pomaga w zachowaniu sprawności stawów, wywiera korzystny ogólny wpływ na organizm oraz pomaga w kontroli masy ciała. U chorych na RZS aktywność fizyczna powinna być jednak “dopasowana” do pacjenta tj. uwzględniać takie czynniki jak nasilenie choroby, rodzaj zajętych stawów i stopień uszkodzenia, ogólny stan chorego.
w celu określenia optymalnego zestawu ćwiczeń najlepiej skonsultować się z prowadzącym reumatologiem.

Nie istnieje żadna “specjalna” dieta dal chorych na RZS. Wbrew często pojawiającym się na rozmaitych forach internetowych opiniom RZS nie można leczyć przy pomocy diety. Z drugiej strony zdrowe żywienie wywiera korzystny wpływ na wiele aspektów choroby. Na przykład, z uwagi na zwiększone ryzyko miażdżycy w przebiegu RZS, korzystna jest dieta kontrolująca stężenie cholesterolu.

Generalnie RZS sam w sobie nie tanowi przeciwwskazania do zajścia w ciążę. Ponadto w przebiegu ciąży zwykle dochodzi do “wyciszenia” procesu zapalnego (choć na ogół choroba ponownie zaostrza się po porodzie). w kontekście ciąży u pacjentów chorujących na RZS należy jednak wziąć pod uwagę następujące aspekty:

• wiele leków stosowanych w leczeniu RZS jest przeciwwskazanych w okresie ciąży i karmienia; niektóre leki muszą być odstawione na długo przed zajściem w ciążę ( w przypadku niektórych leków, np. metotreksatu, dotyczy to również mężczyzn)
• u niektórych pacjentów rozwijają się objawy narządowe lub powikłania RZS, które mogą stanowić przeciwwskazanie do zajścia w ciążę.

w każdym przypadku planowania ciąży przez osobę chorującą na  RZS wskazana jest konsultacja z prowadzącym reumatologiem.